اگر تاکنون به ظرفیت نهایی درایوهای ذخیره‌ساز دائمی اطلاعات نظیر دیسک‌های سخت، حافظه‌های فلش و … دقت کرده باشید، حتماً به این نکته پی برده‌اید که میزان گنجایش در دسترس این سری از محصولات در مقایسه با مقدار اعلام شده از جانب کمپانی سازنده کمتر می‌باشد. به‌عنوان مثال یک فلش مموری 32 گیگابایت هنگام اتصال به رایانه شخصی مبتنی بر سیستم‌عامل ویندوز تنها از ظرفیتی برابر با 28.8 گیگابایت برخوردار بوده و مقدار 3.2 گیگابایت آن غیرقابل دسترس است؛ اما علت وجود این مهم چیست؟
اعلام ظرفیت اشتباه از جانب بسترهای نرم‌افزاری و سیستم‌عامل تابع عوامل گوناگونی نظیر فایل‌های غیرقابل مشاهده، سربارهای فرمتی، پارتیشن‌های بازیابی مخفی و واحدهای محاسباتی گوناگون مورد استفاده توسط کمپانی‌های سازنده محصولات می‌باشد که در این نوشته تلاش شده است تا با برخی از مهم‌ترین آن‌ها آشنایی بیشتری پیدا نماییم.
دلیل اصلی موجود پیرامون این موضوع به نحوه اعلام ظرفیت ذخیره‌سازی محصولات از جانب کمپانی‌های سازنده و چگونگی مشاهده و به‌کارگیری سیستم‌عامل ویندوز از سخت‌افزارهای ذخیره‌ساز باز می‌گردد. علاوه بر آن بستر نرم‌افزاری پلتفرم برای حفظ و نگهداری سیستم فایل‌ها و داده‌های بوت نیازمند بخشی از گنجایش دیسک می‌باشد که مقدار آن در حال حاضر و با توجه به افزایش چشمگیر ظرفیت ذخیره‌سازی محصولات آن‌چنان قابل توجه نیست.
کمپانی‌های فعال درزمینهٔ طراحی و توسعه دیسک‌های سخت (هارد دیسک) مقدار یک کیلوبایت را برابر با 1000 بایت در نظر می‌گیرند. این مقدار برای یک مگابایت برابر با 1000 کیلوبایت و برای یک گیگابایت برابر با 1000 مگابایت می‌باشد. در این حالت اگر یک دیسک سخت از ظرفیتی معادل 500 گیگابایت برخوردار باشد، از ضرب مقادیر اشاره شده در یکدیگر (500x1000x1000x1000) به مقدار نهایی 500.000.000.000 باید دست پیدا می‌کنیم که بیانگر گنجایش نهایی درایو می‌باشد. از آنجایی که این مقدار برابر با 500 گیگابایت است، لذا توسعه‌دهندگان نیز محصول نهایی خود را با گنجایش فوق مورد تبلیغ و عرضه قرار می‌دهند؛ اما این مهم از دید سیستم‌عامل ویندوز اندکی متفاوت است.
توسعه‌دهندگان حافظه‌های NAND و RAM از گروه‌های 1000 تایی جهت نمایش ظرفیت محصولات خود بهره نجسته و واحد 1024 را مورد استفاده خود قرار می‌دهند. در این حالت یک کیلوبایت برابر با 1024 بایت، یک مگابایت برابر با 1024 کیلوبایت و یک گیگابایت برابر با 1024 مگابایت می‌باشد؛ بر همین اساس یک دیسک سخت 500 گیگابایتی یا به عبارتی دیگر 500.000.000.000 بایتی با تقسیم در ضرب مقادیر 1024 به مقدار نهایی 465.66 گیگابایت دست پیدا می‌کند.
465.66 = (1024x1024x1024x1024) / 500.000.000.000
با توجه به توضیحات فوق، کمپانی‌های توسعه‌دهنده دیسک‌های سخت و حافظه‌های فلش در تولید محصولات خود کم کاری نکرده یا به عبارتی دیگر به وضوح در حال دزدی از جیب مصرف‌کنندگان خود نبوده و حقیقت امر آن است که سیستم مورد استفاده توسط آن‌ها از صحت بالاتری نسبت به نحوه بررسی ظرفیت نهایی درایو توسط سیستم‌عامل ویندوز نیز برخوردار می‌باشد. پیشوند گیگا در حقیقت نمایانگر توانی از 1000 بوده و اصطلاح مورد استفاده جهت توان 1024 گیبی‌بایت می‌باشد، اما از آنجایی که واحد فوق در میان کاربران عادی رایانه‌های شخصی به هیچ عنوان معمول نیست، لذا پیشوند گیگا جهت نمایش هر دو مقدار مورد استفاده قرار می‌گیرد. سیستم‌عامل ویندوز بر اساس توان 1024 به بررسی و اعلام گنجایش نهایی دیسک‌های ذخیره‌ساز دائمی اطلاعات می‌پردازد، در حالی که سیستم مورد استفاده توسط توسعه‌دهندگان بر پایه توان 1000 نهفته می‌باشد.
واحدهای فوق در مورد یک دیسک سخت 500 گیگابایتی منجر به ایجاد تفاوتی نزدیک به 35 گیگابایت می‌شود که مقدار آن با افزایش گنجایش محصول بیشتر نیز می‌شود. به‌عنوان مثال گنجایش نهایی یک هارد دیسک 1 ترابایتی توسط ویندوز معادل 931 گیگابایت اعلام شده و 69 گیگابایت از ظرفیت حقیقی درایو را به دلیل تفاوت در سیستم مورد استفاده خود تغییر می‌دهد.
موضوع تفاوت در نمایش ظرفیت دیسک‌های سخت به این‌جا ختم نشده و سیستم‌عامل ویندوز با توجه به نحوه عملکرد خود همچنان رفتارهای عجیب و قریب دیگری را نیز به نمایش می‌گذارد. البته این موضوع تا زمانی باعث تعجب است که منطق موجود در پشت پرده آن نهفته باقی بماند.
اگر هم‌اکنون بر روی یکی از پارتیشن‌های دیسک سخت خود کلیک کرده و سپس از طریق منوی میانبر به نمایش درآمده گزینه Properties را انتخاب نمایید؛ مشاهده می‌کنید که سیستم‌عامل ویندوز میزان ظرفیت استفاده شده از درایو را محاسبه کرده و در قالب مقداری در مجاورت گزینه Used space به نمایش در می‌آورد. حال به پارتیشن مربوطه مراجعه کرده و پس از انتخاب تمامی فایل‌ها و محتویات موجود در آن، مجدداً یک مرتبه کلیک راست کرده و سپس گزینه Properties را انتخاب نمایید. سیستم‌عامل ویندوز در این حالت نیز میزان گنجایش در دسترس را محاسبه و سپس در مجاورت گزینه Size یا Size on disk به نمایش در می‌آورد، اما دو مقدار فوق در اکثر مواقع با یکدیگر یکسان نمی‌باشند، چرا؟
سیستم‌عامل ویندوز به‌منظور عملکرد صحیح و بی‌عیب و نقص خود در داخل برخی از پارتیشن‌ها اقدام به ایجاد و ذخیره‌سازی فایل‌هایی تحت عنوان Shadow Storage می‌نماید. این دسته از محتویات اطلاعاتی از قبیل نقاط بازگردانی (رستور پوینت) و یا نسخه‌های قدیمی‌تر از برخی از فایل‌ها جهت استفاده احتمالی در آینده را در بین خود جای داده و از آنجایی که از اولویت بیشتری برخوردار می‌باشند، به‌منظور جلوگیری از پاکسازی احتمالی در ابزار ویندوز اکسپلورر به نمایش در نمی‌آیند. هنگامی‌که فرد بر روی پارتیشن مربوطه کلیک راست کرده و ظرفیت استفاده شده را از طریق گزینه Used space مشاهده نماید، سیستم‌عامل به‌صورت خودکار تمامی محتویات را محاسبه و در نتیجه نهایی خود لحاظ می‌کند، اما این مهم در هنگام مشاهده دستی گنجایش به دلیل عدم در برگیری اطلاعات اشاره شده صورت نپذیرفته و لذا ظرفیت در دسترس کمتر از حالت اول به نمایش در می‌آید. در این مرحله نیز ویندوز در حال نمایش ظرفیت دقیق است، اما تفاوت در مکانیسم محاسبه منجر به ایجاد خطا در مقدار نهایی می‌شود.
در انتها نیز باید خاطر نشان کرد که دستگاه‌های لپ‌تاپ و سیستم‌های از پیش آماده شده و حاوی سیستم‌عامل ویندوز بخشی از گنجایش دیسک سخت را جهت نگهداری اطلاعات ریکاوری پلتفرم و … در استفاده خود گرفته و لذا ظرفیت حقیقی در دسترس فرد کمتر از میزان گزارش شده از جانب کمپانی سازنده و یا فروشنده می‌باشد.
چرا ظرفیت در دسترس یک دیسک سخت نسبت به گنجایش نهایی آن کمتر است؟
دانلود آخرین ورژن برنامه